“Lümə” kitabı nədir və nədən bəhs edir?
Ərəb dilində lümə “parıltı, nur” mənasında işlədilir. İslam tarixində bu adla onlarla kitab qələmə alınmışdır. Bunlardan ikisi xüsusilə məşhurdur. XIV əsrdə yaşamış böyük cəfəri alimi Şəhidi-əvvəlin (birinci şəhid, Şəmsəddin Məhəmməd ibn Məkki Amili) “əl-Lümət əl-Diməşqiyyə” kitabı həcminin azlığına baxmayaraq fiqh mövzusunda ən mühüm mənbələrdən sayılır. Əfsanəyə görə, müəllif bu kitabı həbsdə olarkən əlinin altında heç bir əlavə mənbə olmadan cəmi 7 gün ərzində yazıb-bitrmişdir. Müasir tədqiqatlar bu məlumatın yanlış olduğunu və kitabın Şəhidi-əvvəl tərəfindən həbsdən əvvəl, Xorasandakı şiə Sərbedəranlar dövlətinin başçısının xahişi ilə yazıldığını göstərir. “Əl-Lümət əl-Diməşqiyyə” kitabına təqribən bir əsr yarımdan sonra Şəhidi-sani (ikinci şəhid) ləqəbli Zeynəddin Amili şərh yazmışdır. Həm kitabın özü, həm də şərhi çox yüksək dəyərləndirilir və əsrlər boyunca mədrəsələrdə fiqh dərsliyi kimi tədris edilir. İkinci kitab X əsrdə yaşamış məşhur sufi müəllif Əbu Nəsr Sərrac Tusinin “əl-Lümə” kitabıdır. Bu əsər sufiliyin nəzəri əsaslarına həsr edilib. Kifayət qədər iri həcmə malik olan kitabda müəllif təsəvvüflə bağlı ən mühüm və fundamental mövzulara aydınlıq gətirib. “Əl-Lümə” zaman etibarilə təsəvvüf mövzusunda yazılmış ən qədim kitablardan biridir və bu baxımdan xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.