Həzrət Muhəmməd Peyğəmbərin (s) məş¬hur səhabələrindən olan Əbu Mühəmməd künyəli Müsəb ibn Ümeyr Qüreyş qəbiləsinin Bəni-Əbdüddar qoluna mənsub varlı ailədən idi. Atası və anası Müsəbin üzərində əsir, onu naz-nemət içində böyüdürdülər.
Görünüşcə çox yaraşıqlı olan Müsəb həmişə bahalı libaslar geyər, gözəl ətirlər vurardı. Məkkə cavanları içində səliqə-səhmanda, bəzək-düzəkdə ona çatan yox idi.
Allah onu cavan yaşlarında hidayət etdi. Müsəb Həzrət Mühəmmədin (s) peyğəmbərlik xəbərini eşidəndə evdən gizli şəkildə Onun yanına gəldi, İslamla tanış olub müsəlmanlığı qəbul etdi. Doğma atası və anası belə, bundan xəbərsiz idilər. Amma qohumlarından biri onu müsəlmanların arasında görüb ailəsinə xəbər verdi. Məsələnin üstü açılanda qohumları onu tənbeh edib danladılar.
Ata-anası Müsəbi müsəlmanlardan ayırmaq üçün başqa çarə görməyib, onu ev dustağı etdilər. Müsəb uzun müddət bağlı qapı arxasında qaldı, amma qəlbindəki iman sönmədi. Bir gün fürsət tapıb evdən qaçdı, yenə müsəlmanlara qoşuldu və Həbəşistana hicrət etdi. Bir müddət sonra Məkkə müşrikləri yalandan belə bir şayiə buraxdılar ki, guya müsəlmanlara Ərəbistanda daha əziyyət verilmir.
Həbəşistan diyarında olan müsəlmanların bir qismi bu şayiəyə inanıb geri döndü; Müsəb də onların arasında idi. Müsəlmanların siyasi-iqtisadi mühasirə şəraitində yaşadıqları illərdə Müsəb də ailəsini atıb, Peyğəmbərin yanında yer tutdu.
Birinci Əqəbə beyətində yəsribli (mədinəli) müsəl¬manlardan 12 nəfər Peyğəmbərlə görüşüb xahiş etdilər ki, İsla¬mın mahiyyətini açıqlaya biləcək bir təbli¬ğatçını onlara qoşub Yəsribə göndərsin. Peyğəmbər Müsəb ibn Ümeyri bu məsul vəzi¬fənin icrasına layiq bildi.
Müsəb Yəsribə yollanıb, burada İslamın təbliği ilə məşğul olmağa başladı. O, yeni müsəlmanlara Quranı öyrədir, İslamın əqidə prinsiplərini başa salır, şəriət hökmlərini tə¬lim edirdi. Yəsribdə ilk cümə namazına imamlıq edən də Müsəb oldu. Növbəti il o, 80 nəfər yəsribli müsəlmanla birlikdə Məkkəyə gəldi və şəhər¬də İslam dininin sürətlə yayılmasının müjdə¬sini Peyğəmbərə verdi.
Bundan sonra təqribən iki ay Məkkədə qalan Müsəb başqa müsəlmanlarla bir sırada Yəsribə hicrət etdi və Peyğəmbərdən 12 gün qabaq ora çatdı. Peyğəmbər mühacirlərlə ənsarı bir-birinə qardaş elan edəndə Müsəbi Əbu Əyyub Ənsari ilə (bəzi məlumatlara görə Səd ibn Əbu Vəqqasla) qardaş etdi.
Bədr savaşında Müsəb müsəlman qoşunu¬nun bayraqdarı idi. Ühüd savaşında da bu şərəfli vəzifəni icra edib şücaətlə döyüş¬dü. Düşmənin qəfil hücumu nəticəsində müsəlmanlar sarsılıb geri çəkilərkən Müsəb döyüşməyə davam edirdi. O, səflərin qarşısında atını çapıb müsəlmanları döyüş meydanına qayıtmağa, Peyğəmbəri tək buraxmamağa çağırırdı.
İbn Qamiə adlı bir müşrik Peyğəmbəri görüb, Onun üzərinə hücum etdi. Bu zaman Müsəb özünü irəli verib, Allahın elçisini qorumağa çalışdı. Düşmənini qılıncı onun sağ qolunu üzdü. Müsəb bayrağı sol alinə aldı. Sol qolu da kəsiləndə Müsəb bayrağı yerə sancıb, bədəni ilə onu dik saxlamağa çalışdı. Nəhayət, nizə ilə vurulub şəhid oldu.
Müsəb üzdən Həzrət Muhəmməd Peyğəmbərə (s) bənzədiyi üçün onu öldürən adam Peyğəmbəri qətlə yetirdiyini düşünüb, “Mü¬həmmədi öldürdüm” deyə haray sal¬dı. Bu, müşriklərin zənnini azdırdı və müsəlmanlar Peyğəmbəri təhlükəsiz yerə apardılar.
Həzrət Mühəmməd Peyğəmbər (s) Müs¬əbin şəhadətindən xeyli üzülmüşdü. Ən təsirli cəhət bu idi ki, Müsəb İslamdan qabaq Məkkənin varlı ailə¬lərindən birinə mənsub idi, bahalı libaslar geyinir, yaraşıqlı qiyafədə camaat arasına çı¬xırdı. Hətta Peyğəmbər: “Məkkədə Müsəb ibn Ümeyrdən daha gözəl geyinən, daha yaraşıqlı və nemətlər içində üzən başqa bir gənc görmədim” deyə buyurmuşdu.
Amma şəhid olduğu vaxt Müsəbin bədənini tam örtə biləcək bir kəfəni belə, yox idi. O, bütün var-dövlətindən Allah yolunda imtina etmişdi. Pey¬ğəmbərin tapşırığı ilə Müsəbin cəsədini köynə¬yə bükdülər, amma köynək qısa olduğundan ayaqları örtülmədi.
Axırda cəsədin ayaqlarını ətirli otla örtüb dəfn etdilər. Peyğəmbər Müsəbin nəşi üzərində bu mübarək ayəni oxumuşdu: “Möminlər içərisində elələri də vardır ki, Allaha etdikləri əhdə sadiq olarlar. Onlardan kimisi (bu yolda) şəhid olmuş, kimisi də (şəhid olmasını) gözləyir.
Onlar (verdikləri sözü) əsla dəyişməzlər” (Əhzab, 23).
